رشته طب کار شاخه ای از طب پیشگیری است که در زمینه خدمات سلامت شغلی فعالیت می نماید. طب کار یک رشته تخصصی پزشکی جدید ، که نه تنها در ایران ، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان می باشد. در این رشته اقدامات بالینی و اجرای برنامه های پیشگیری با توجه به شرایط محیط کار بسیار انجام می شود و از این طریق به سلامت شاغلین می پردازد.
رشته تخصصی طب کار شاخه ای از پزشکی است که به پیشگیری، تشخیص، کنترل و درمان بیماری های مرتبط با کاردر شاغلین و همچنین عوارض ناشی از مواجهات محیطی در افراد جامعه می پردازد.
پذیرش دستیار تخصصی در رشته تخصصی طب کار از سال 1374 در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز شد و پس از آن نیز از سال 1386 در دانشگاه های علوم پزشکی یزد و ایران و از سال 1391 در دانشگاه های علوم پزشکی مشهد و بندرعباس دستیار در رشته تخصصی طب کار پذیرفته می شود.
دوره دستیاری رشته طب کار سه ساله بوده و ممکن است از دانشگاهی تا دانشگاه های دیگر تفاوت های جزئی داشته باشد، ولی به طور کلی شامل کلاس های آموزشی (طب کار، توکسیکولوژِی، آمار و اپیدمیولوژی، بهداشت حرفه ای و…)، اداره درمانگاه های طب کار، دوره های چرخشی (حداقل 12 ماه)، و حضور در کارخانجات می باشد.
رسالت و هدف اصلی طب کار
حفظ و ارتقاء سطح سلامت جسمی ، روحی و روانی افراد شاغل در بهترین شرایط می باشد. متخصصین طب کار و پزشکانی که در این زمینه فعالیت دارند ، با شناختی که از محیط کار ، فرآیند کاری ، خطرات و عوامل زیان آور محیط کار و نیز تأثیر این عوامل بر سلامت می گذارند، از طریق بررسی و ارزیابی محیط کار، معاینات دوره ای و غربالگری باعث تشخیص زودرس و درمان به موقع بیماری ها و آسیب های ناشی از کار می شوند. بنابر این از این طریق باعث کنترل بیماری ها و آسیب های شغلی شده و از بروز موارد مشابه ، پیشگیری می کنند.
طب کار، از نظر پوشش و گستردگی خدمات ، سلامت نیروی کار را در تمام واحدهای کاری اعم از اداری ، صنعتی ( معدن ، کشاورزی و … ) خدمات سلامت شغلی را بر عهده دارد.
مهم ترین منابع آموزشی رشته کتاب Ladou، کتاب Rosenstock و کتاب ROM می باشند که همانگونه که مشاهده می شود متن دو کتاب اول به طور کامل منبع امتحانات ارتقا و بورد تخصصی می باشد. لینک آخرین نسخه های مراجع نامبرده در اینجا برای آشنایی بیشتر ارائه می گردد:
Current Occupational and Environmental Medicine 5/E
Textbook of Clinical Occupational and Environmental Medicine
Rom, Environmental and Occupational Medicine 5th Edition
– آیا رفرانس های رشته طب کار از رشته های دیگر سخت تر هستند؟
از لحاظ حجم مطلب منابع علمی تفاوت چندانی بین رشته طب کار و رشته های دیگر وجود ندارد، ولی باید در نظر گرفت که منابع علمی این رشته ترجمه شده نیستند، بسیاری از فصول آن از جمله مباحث توکسیکولوژی سنگین و شامل فراگیری و به خاطر سپردن عوارض متعدد صدها ماده شیمیایی می باشد، و همچنین دستیاران رشته طب کار غالبا در دوره پزشکی عمومی آشنایی زیادی با مباحث طب کار نداشته اند و مطالب برای آنها تازگی دارد.
– فرصت های شغلی پس از فارغ التحصیلی از رشته تخصصی طب کار چیستند؟
پس از فارغ التحصیلی دانش آموختگان این رشته تخصصی می توانند:
– به عنوان هیأت علمی دانشگاه ها مشغول به کار شوند.
– در مراکز تخصصی طب کار مؤسس یا مسؤول فنی باشند. این مراکز خدمات معاینات شغلی و پاراکلینیک های مرتبط با رشته را انجام می دهند.
– با تأسیس مطب به انجام معاینات شغلی بپردازند.
– به عنوان پزشک متخصص در یک یا چند واحد کاری مشاوره های مرتبط با طب کار را ارائه نمایند.
– از لحاظ ساعات کاری، سنگینی وظایف و شرح وظایف دستیاران، وجود و تعداد کشیک، و تعداد و طول مدت دوره های چرخشی وضعیت رشته طب کار چگونه می باشد؟
با توجه به این که ممکن است تفاوت هایی از لحاظ این موارد بین دانشگاه های مختلف وجود داشته باشد توصیه می شود این موارد را به صورت جداگانه از دانشگاه هایی که مورد نظر شما می باشد تحقیق فرمایید.
– آیا رشته تخصصی طب کار مناسب خانم ها می باشد؟
در مورد این مسأله ممکن است نظرات متفاوتی را بشنوید و برخی موافق انتخاب رشته توسط خانم های پزشک و برخی مخالف باشند، ولی به طور قطع خانم هایی که رشته طب کار را انتخاب می کنند باید آمادگی حضور در کارخانجات و انجام معاینات شاغلین و کارگران صنایع و همچنین فعالیت در بازار رقابتی رشته را داشته باشند.
– مزایای رشته طب کار چیست؟
– با توجه به این که این رشته تخصصی جوان بوده و تعداد فارغ التحصیلان آن از برخی رشته های تخصصی دیگر کمتر است، لذا اشتغال پس از فارغ التحصیلی مشکل نبوده و درصد قابل توجهی از متخصصین نیز به عنوان هیأت علمی یا پرسنل دانشگاه ها شاغل هستند.
– با توجه به نیاز فراوان به اطلاعات جدید در زمینه طب کار و بیماری های شغلی، زمینه تحقیقات به طور گسترده وجود دارد.
– طول دوره دستیاری رشته سه سال بوده و لذا مسلما دوره طرح نیز که با نصف طول دوره دستیاری مرتبط است کوتاه تر می گردد.
– مشکلات رشته طب کار چیست؟
این رشته دارای برخی مشکلات و شرایط خاص می باشد که می بایست در هنگام انتخاب رشته به آن توجه شود تا این انتخاب منجر به پشیمانی نباشد:
– متأسفانه فرهنگ غلطی در مورد این رشته رایج شده است که ماهیت آن را فقط شامل پیشگیری از بیماری های شغلی می داند، و لذا در حال حاضر جزء بالینی و درمانی رشته طب کار در بسیاری موارد نادیده گرفته می شود، به نحوی که اکثر فارغ التحصیلان این رشته حتی در دوره طرح ضریب K در معاونت بهداشتی (و نه درمان) دانشگاه ها خدمت می کنند. هر چند این وضعیت صحیح نیست و بایستی اصلاح شود، و اصولا درمان بیماری های شغلی جزء مهمی از رشته طب کار می باشد، ولی فاصله گرفتن از بالین و پروسه های درمانی شکایت اصلی بسیاری از متخصصین و دستیاران این رشته می باشد.
– این رشته بسیار وابسته به قوانین و مقررات می باشد و در صورتی که قوانین و آیین نامه های مربوط به معاینات شغلی بی دقت یا مغرضانه نوشته شوند وضعیت رشته از لحاظ صنفی ضعیف و بد خواهد شد.
– وضعیت دوره طرح ضریب K این رشته در حال حاضر بد و نامعلوم می باشد و فارغ التحصیلان این رشته در معاونت بهداشتی خدمت می کنند و چون از دریافت مبالغ کارانه، آنکالی، مقیمی و… محروم می باشند مشکلات عدیده مالی و معیشتی دارند.